Εκτενές ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε στο Reuters κάνει λόγο για αθρόες εισαγωγές παράνομων φυτοφαρμάκων στην Ε.Ε., με την Ελλάδα να είναι στο επίκεντρο, καθώς τα συγκεκριμένα σκευάσματα ρίχνουν το κόστος παραγωγής, αν και αποτελεούν μεγάλο κίνδυνο για την υγεία.
Από το Reuters:
Καθώς το κόστος ψεκασμού των καλλιεργειών με φυτοφάρμακα γίνεται ολοένα και πιο ακριβό, οι αγρότες στην αγροτική ενδοχώρα της Ελλάδας έχουν στραφεί σε μια φθηνότερη εναλλακτική λύση: υγρά σε πλαστικά μπουκάλια χωρίς ετικέτα που διακινούνται λαθραία από ξηρά και θάλασσα.
Τα προϊόντα είναι πιο αποτελεσματικά, δήλωσαν δώδεκα αγρότες σε όλη την πεδιάδα της Θεσσαλίας. Είναι επίσης δυνητικά πιο επιβλαβή: Eργαστηριακές δοκιμές που κοινοποιήθηκαν στο Reuters δείχνουν ότι τα μπουκάλια περιέχουν φυτοφάρμακα που έχουν απαγορευτεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ και αρκετά χρόνια λόγω πιθανολογούμενων κινδύνων για τον άνθρωπο ή το περιβάλλον.
Η κατάσταση στην Ελλάδα, όπως εξηγείται από αγρότες, αιρετούς αξιωματούχους, αξιωματικούς επιβολής του νόμου και ειδικούς της βιομηχανίας φυτοφαρμάκων, αντικατοπτρίζεται σε ολόκληρη την ΕΕ, όπου οι αρχές αναφέρουν ότι η χρήση απαγορευμένων και παραποιημένων φυτοφαρμάκων είναι υψηλότερη από ποτέ.
Αυτό συμβαίνει καθώς η Ένωση επιδιώκει να μειώσει ακόμη και τη χρήση των επιτρεπόμενων ενισχύσεων στις καλλιέργειες στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασής της. Τουλάχιστον το 14% των φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται σήμερα στα χωράφια της ΕΕ είναι παράνομα, από περίπου 10% το 2015, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ. Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας, ο αριθμός αυτός φτάνει το 25%, δήλωσε ο Σύνδεσμος Προστασίας Φυτοκαλλιεργειών της Ελλάδας (ΕΣΥΦ), ο οποίος εκπροσωπεί εταιρείες φυτοφαρμάκων στη χώρα.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Europol από επιχείρηση σε ολόκληρη την ΕΕ, η κατασχεθείσα ποσότητα ρεκόρ των 2.040 τόνων παράνομων φυτοφαρμάκων από την αστυνομία στην Ευρώπη το 2022 είναι τέσσερις φορές υψηλότερη από ό,τι το 2019.
Το πρόβλημα είναι πιθανότατα ακόμη μεγαλύτερο, επειδή μεγάλο μέρος του λαθρεμπορίου δεν εντοπίζεται, δήλωσαν οι αρχές στην Ελλάδα και σε αρκετούς από τους κύριους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων της Ευρώπης: Γαλλία, Γερμανία και Ισπανία.
«Πρόκειται για μια μακροχρόνια ανησυχία», δήλωσε εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απαντώντας σε ερωτήσεις του Reuters.
Ήταν καθήκον των κρατών μελών να καταπολεμήσουν το λαθρεμπόριο, αλλά η Επιτροπή εργάζεται για να επιταχύνει την έγκριση νέων ουσιών που θα βοηθήσουν τους αγρότες να καταπολεμήσουν νόμιμα τα παράσιτα, δήλωσε ο εκπρόσωπος.
Ο υπουργός Γεωργίας της Ελλάδας, Κώστας Τσιάρας, δήλωσε στο Reuters ότι η Ελλάδα εργάζεται για την προστασία της δημόσιας υγείας, την υποστήριξη των αγροτών και την προώθηση της ασφαλούς και νόμιμης γεωργικής παραγωγής. «Η καταπολέμηση της παρανομίας αποτελεί προτεραιότητα για εμάς», είπε.
Απειλούνται τα μέσα διαβίωσης
Οι Έλληνες αγρότες είναι ευάλωτοι στο παράνομο εμπόριο φυτοφαρμάκων λόγω των παρατεταμένων επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης του 2010-18 και της κλιματικής αλλαγής , η οποία έχει καταστρέψει τη γη τους και έχει προκαλέσει επιδημίες παρασίτων.
Τα φυτοφάρμακα μπορούν να ανέλθουν έως και στο 50% του ετήσιου κόστους, ανέφεραν ορισμένοι αγρότες. Ένα λίτρο ενός δημοφιλούς ελληνικού εντομοκτόνου κοστίζει έως και 380 ευρώ (445 δολάρια). Ένα παραποιημένο προϊόν μπορεί να βρεθεί στη μαύρη αγορά για 200-230 ευρώ, πρόσθεσαν.
Οι υψηλές τιμές απειλούν τα μέσα διαβίωσης στη Θεσσαλία, έναν βασικό σιτοβολώνα στην κεντρική Ελλάδα, η οποία παράγει μήλα, αμύγδαλα, σιτηρά και βαμβάκι. Οι οπωρώνες στην περιοχή έχουν εγκαταλειφθεί καθώς οι αγρότες αναζητούν εργασία αλλού. «Για να επιβιώσει ένας αγρότης, πρέπει να γίνει εγκληματίας;» είπε ο Γιώργος Ζέικος, καλλιεργητής μήλων τέταρτης γενιάς, επικεφαλής ενός συνεταιρισμού στο χωριό Αγιά. «Ένα πράγμα είναι να παραβαίνεις τον νόμο για να αποκομίζεις κέρδος και άλλο να το κάνεις απλώς για να επιβιώσεις». Ο Ζέικος είπε ότι έχει αρνηθεί προσφορές για χρήση παράνομων φυτοφαρμάκων. Ωστόσο, αγρότες σε έξι χωριά στην καυτή κοιλάδα δήλωσαν ότι οι ίδιοι, ή συγγενείς ή γείτονές τους, τα είχαν δοκιμάσει.
Ένας άλλος πειρασμός είναι η απτή αποτελεσματικότητα των παράνομων φυτοφαρμάκων. Σε ένα διάλειμμα από τα χωράφια, οι αγρότες στο χωριό Μεταμόρφωση, που παράγει βαμβάκι, αφηγήθηκαν πώς τα παλαιότερα, πλέον απαγορευμένα φυτοφάρμακα ήταν τόσο ισχυρά που τα πουλιά δεν πετούσαν πάνω από τα χωράφια τους αφού τα ψέκαζαν. Τώρα, όπως είπαν, εφαρμόζουν διπλάσια δόση του νόμιμου προϊόντος από τη συνιστώμενη.
Ο Γιώργος Ποντίκας, πρόεδρος του ΕΣΥΦ, του συλλόγου προστασίας καλλιεργειών, απέρριψε τους ισχυρισμούς των αγροτών ότι τα φυτοφάρμακα είναι ακριβά και αναποτελεσματικά. Είπε ότι οι αρχές δεν κάνουν αρκετά για να τιμωρήσουν τους παραβάτες του νόμου. «Κάποιος που δηλητηριάζει τα τρόφιμα μας για να αποκομίσει κέρδος θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κακούργος», δήλωσε ο Ποντίκας, ο οποίος είναι επίσης διευθύνων σύμβουλος του ελληνικού υποκαταστήματος του ελβετικού γίγαντα αγροχημικών Syngenta.
Παράνομο εμπόριο
Τα προϊόντα εισέρχονται λαθραία στην Ελλάδα δια ξηράς από τη Βουλγαρία σε εφεδρικά ελαστικά ή μεταφέρονται με σχεδίες που χρησιμοποιούν οι διακινητές για να φέρουν μετανάστες στην Ευρώπη από την Τουρκία, δήλωσαν αγρότες και αξιωματούχοι.
Σε ένα χωριό, ένας καλλιεργητής αμυγδάλων είπε ότι κάποτε οδήγησε μέχρι τη Βουλγαρία και αγόρασε πέντε κουτιά με παραποιημένα προϊόντα για τον εαυτό του και τους γείτονές του.
Σε ένα άλλο, ένας αγρότης είπε ότι οι ντόπιοι λειτουργούν ως μεσάζοντες για έναν άνδρα γνωστό ως «ο Βούλγαρος». Όταν τον αναμένουν, δέχονται εντολές από άλλους στο χωριό.
Οι αγρότες πληρώνουν με μετρητά, ψεκάζουν τη νύχτα και καίνε τα άδεια δοχεία για να σβήσουν όλα τα στοιχεία, είπαν. «Αν το θέλεις, θα το βρεις», είπε ο Θανάσης Κωστής, αγρότης στη Μεταμόρφωση. Ο Κωστής είπε ότι δεν έχει χρησιμοποιήσει παράνομα προϊόντα.
Οι αγρότες που δήλωσαν στο Reuters ότι είχαν χρησιμοποιήσει τα παράνομα φυτοφάρμακα ζήτησαν να παραμείνουν ανώνυμοι, φοβούμενοι αντίποινα από τις αρχές. Η Υπηρεσία Ασφάλειας Τροφίμων της Βουλγαρίας δήλωσε ότι έχει εντείνει τους ελέγχους από τον Οκτώβριο για την καταπολέμηση του εμπορίου και της χρήσης μη εξουσιοδοτημένων προϊόντων.
Το Υπουργείο Εμπορίου της Τουρκίας δεν απάντησε σε αίτημα για σχολιασμό.
Το εμπόριο γίνεται ολοένα και πιο δομημένο, θυμίζοντας οργανωμένο οικονομικό έγκλημα, δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος της ελληνικής αστυνομίας, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας. Οι ρόλοι χωρίζονται σε εισαγωγή, αποθήκευση και διανομή. Εν τω μεταξύ, η αστυνομία ενεργεί σε μεγάλο βαθμό βάσει πληροφοριών, δήλωσαν στο Reuters τρεις αστυνομικοί και αξιωματούχοι του κλάδου.
Ο Δημήτρης Σταυρίδης, επικεφαλής της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Αγροτικής Οικονομίας Θεσσαλίας, αναγνώρισε ότι θα μπορούσαν να διενεργηθούν περισσότεροι έλεγχοι στις λαϊκές αγορές, αλλά είπε ότι ορισμένες περιφέρειες αντιμετωπίζουν προβλήματα με την υποστελέχωση.
Κίνδυνοι για την υγεία
Τα κατασχεμένα προϊόντα μεταφέρονται στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο στην Αθήνα για ανάλυση. Πολλά φτάνουν με βουλγαρικές, τουρκικές ή χειρόγραφες ετικέτες. Ορισμένα παραποιημένα προϊόντα μοιάζουν με προϊόντα εγκεκριμένα από την ΕΕ, αλλά ενδέχεται να περιέχουν επιβλαβή υποκατάστατα, συμπεριλαμβανομένων άγνωστων διαλυτών. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, μόνο τα φυτοφάρμακα με ελληνικές ετικέτες είναι νόμιμα.
Η ελληνική αστυνομία και η Europol λένε ότι πολλές από αυτές τις ουσίες προέρχονται από την Κίνα. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας ανέφερε σε ηλεκτρονικό μήνυμα ότι ανέκαθεν ζητούσε από τις εταιρείες να τηρούν τους νόμους των χωρών στις οποίες δραστηριοποιούνται και ότι το Πεκίνο είναι πρόθυμο να ενισχύσει τη συνεργασία με την ΕΕ στον τομέα της επιβολής των τελωνειακών κανόνων.
Οι απαγορεύσεις της ΕΕ οφείλονται εν μέρει σε ό,τι οι ρυθμιστικές αρχές χαρακτήρισαν ως κινδύνους για την υγεία, συμπεριλαμβανομένων των συνδέσεων με βλάβες στο ήπαρ, τα νεφρά και τους πνεύμονες ή ως πιθανές καρκινογόνες ουσίες. Ωστόσο, ορισμένες από αυτές τις χημικές ουσίες χρησιμοποιούνται νόμιμα σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών.
Πάνω από δώδεκα απαγορευμένα φυτοφάρμακα – μερικά από το 2009 – εντοπίστηκαν μόνο στην Ελλάδα το 2024, σύμφωνα με δοκιμές που είδε το Reuters. «Αυτό είναι σοβαρό», δήλωσε ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας Δημήτρης Κουρέτας, καθηγητής τοξικολογίας, αναφερόμενος στην έρευνα σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις στην υγεία.
Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας, τον περασμένο χρόνο εντοπίστηκαν 10 απαγορευμένα φυτοφάρμακα σε ελληνικά προϊόντα, όπως ελιές, κεράσια, ντομάτες, σταφύλια και πορτοκάλια.
Ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι ο κίνδυνος για τους καταναλωτές από τα χαμηλά επίπεδα φυτοφαρμάκων είναι ελάχιστος, οι αγρότες που χρησιμοποιούν παράνομες χημικές ουσίες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, πνευμονολόγοι στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας στη Θεσσαλία παρατήρησαν ότι πολλοί ασθενείς που κάπνιζαν και εκτίθεντο σε φυτοφάρμακα ανέπτυσσαν μια σπάνια μορφή ουλής στους πνεύμονες. Το 2006, τα δημοσιευμένα ευρήματά τους, μαζί με παρόμοια έρευνα στη Γαλλία, βοήθησαν στην επίσημη αναγνώριση μιας ασθένειας που είναι πλέον γνωστή ως Συνδυασμένη Πνευμονική Ίνωση και Εμφύσημα (CPFE).
«Σχεδόν όλοι αυτοί οι ασθενείς που εκτέθηκαν τόσο στο κάπνισμα όσο και στα φυτοφάρμακα ανέπτυξαν αυτή την ξεχωριστή οντότητα», δήλωσε ο γιατρός Ηλίας Δημέας.
Σε άλλες αγροτικές περιοχές της Ελλάδας, οι γιατροί λένε ότι έχουν παρατηρήσει αύξηση των αναπνευστικών παθήσεων τα τελευταία χρόνια, η οποία ενδεχομένως να συνδέεται με την έκθεση σε φυτοφάρμακα, και αρχίζουν να λαμβάνουν υπόψη το επαγγελματικό ιστορικό των ασθενών τους.
Οι αγρότες υποδέχονται τους κινδύνους με αδιαφορία. «Όλα τα φυτοφάρμακα έχουν συνέπειες», είπε ο Κωστής, ο αγρότης στη Μεταμόρφωση. «Είχα μάσκα, αλλά φέτος δεν την έχω φορέσει καθόλου».
Δείτε το βίντεο:
ΠΗΓΗ: Reuters
