Η ΜΚΟ «Αμάλθεια» που ασχολείται με τις αυτόχθονες φυλές ζώων και την προστασία τους, με άρθρο της στην ιστοσελίδα και την εφημερίδα «Έλληνας Αγρότης», καταγράφει αναλυτικά τις απόψεις της σε σχέση με τη δημιουργία του νέου θεσσαλικού προβάτου «Καρ-Λα».
Το άρθρο:
Το καραγκούνικο πρόβατο αποτελεί μία από τις σημαντικότερες φυλές προβάτων της Ελλάδας. Παλαιότερα ήταν πολύ διαδεδομένη φυλή στη Θεσσαλία καθώς ο πληθυσμός της υπερέβαινε τα 200.000 καθαρόαιμα ζώα. Όμως, τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της διασταύρωσής της με άλλες κυρίως ξενικές φυλές, ο πληθυσμός των καθαρόαιμων καραγκούνικων προβάτων στη Δυτική Θεσσαλία περιορίστηκε γύρω στα 3.500 ζώα. Ωστόσο υπάρχουν ακόμη και σήμερα πολλοί ημίαιμοι πληθυσμοί σε όλη την ηπειρωτική επικράτεια.
Το καραγκούνικο πρόβατο είναι μεγαλόσωμο, λεπτόουρο, έχει κυρτή μύτη, ισχυρά πόδια και χονδροειδές αναμικτόμαλλο έριο, με μέσο σωματικό βάρος 80 κιλά τα αρσενικά και 57 κιλά τα θηλυκά. Το επικρατέστερο χρώμα είναι το λευκό με μαύρες κηλίδες διάσπαρτες στο πρόσωπο. Οι προβατίνες έχουν μαστούς μεγάλου μεγέθους με θηλές συμμετρικές και μεσαίου μεγέθους, που είναι κατάλληλες για μηχανική άμελξη.
Τα πλεονεκτήματα του καραγκούνικου προβάτου
Τα κυριότερα πλεονεκτήματα του καραγκούνικου προβάτου είναι ότι έχει μακροζωία και πρωιμότητα και κατ’ επέκταση μεγάλη διάρκεια παραγωγικού βίου, προσαρμοστικότητα σε ακραίες καιρικές συνθήκες, τόσο στη ξηρασία και στους καύσωνες του θέρους όσο και στη υγρασία και στο ψύχος του χειμώνα, ανθεκτικότητα σε νοσήματα όπως οι πνευμονίες, οι μαστίτιδες και η τρομώδης νόσος και υψηλή αποδοτικότητα τόσο σε γάλα όσο και σε αρνιά.
Η μέση γαλακτοπαραγωγή του, ανά εξάμηνη αμελκτική περίοδο, υπερβαίνει τα 200 λίτρα, μετά τον απογαλακτισμό των αρνιών σε ηλικία 42 – 45 ημερών, με μέση περιεκτικότητα σε λίπος 6,50% και σε πρωτεΐνη 5,40%. Σε ορισμένα κοπάδια με καλές συνθήκες εκτροφής, η γαλακτοπαραγωγή υπερβαίνει τα 300 λίτρα γάλακτος. Οι προβατίνες έχουν μέσο αριθμό τοκετών 5 και πολυδυμία 1,85 αρνιά. Τα καραγκούνικα αρνιά θηλάζουν μητρικό γάλα 35-45 ημέρες περίπου και η απόδοσή τους σε σφάγιο είναι περίπου 60-65%, δηλαδή, ένα αρνάκι ζώντος βάρους 20 κιλών αποδίδει σφάγιο 12-13 κιλών.
Η εκτροφή των καραγκούνικων προβάτων είναι εκτατική χωρίς μετακίνηση και βασίζεται στη φυσική βλάστηση των βοσκοτόπων και των αγρών σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Λόγω των υψηλών αποδόσεων του και των λοιπών πλεονεκτημάτων, που προαναφέρθηκαν, τα Καραγκούνικα πρόβατα αποτελούν άριστη επιλογή για εκτατικού ή ημιενσταυλισμένου τύπου εκτροφές για παραγωγή γάλακτος, μετά την κατοχύρωση της φέτας ως ελληνικού τυριού Π.Ο.Π.
Δράσεις & Έρευνα για το καραγκούνικο πρόβατο
Ο Συνεταιρισμός Προβατοτρόφων Καραγκούνικων Προβάτων εφαρμόζει προγράμματα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων γενετικής βελτίωσης της φυλής από το έτος 2009, μέσω της τήρησης των γενεαλογικών στοιχείων και του ελέγχου των αποδόσεων των προβατίνων με την οικονομική ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία επιδοτεί δράσεις για τη διατήρηση των εγχώριων γενετικών πόρων στην κτηνοτροφία. Τα προγράμματα αυτά που εφαρμόζονται από το Συνεταιρισμό παρακολουθούνται από το Κέντρο Ζωικών Γενετικών Πόρων Καρδίτσας. ενώ από το έτος 2014 εφαρμόζεται το πιλοτικό έργο γενετικής βελτίωσης και εξυγίανσης των προβάτων που περιλαμβάνει την εφαρμογή Τεχνητής Σπερματέγχυσης για τον απογονικό έλεγχο των κριών του Σταθμού του Κέντρου καθώς και τη δημιουργία ανθεκτικών εκτροφών στην τρομώδη νόσο.
Επίσης στο πλαίσιο του προγράμματος «Ερευνώ-Καινοτομώ-Δημιουργώ» ο καθηγητής κ. Δημήτρης Κουρέτας και η ερευνητική ομάδα του στο Τμήμα Βιοχημείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας διενήργησαν έρευνα σχετικά με τη συγκέντρωση αντιοξειδωτικών ουσιών στο γάλα και στο κρέας των καραγκούνικων προβάτων, που εκτρέφονταν στις φάρμες των κ.κ. Καγιά και Μπαρκαλή, οι οποίες κατέδειξαν την υψηλή ποιότητα τόσο του κρέατος όσο και του γάλακτος της φυλής αυτής.
Το πρόγραμμα για τη δημιουργία του προβάτου «Κάρλα»
Ωστόσο, την περασμένη Παρασκευή στις 7 Μαρτίου, στο πλαίσιο της Agrothessaly στη Λάρισα, ο κος Κουρέτας, ως Περιφερειάρχης Θεσσαλίας, ανακοίνωσε ότι προτίθεται να εκπονήσει με την συνεργασία Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων της Θεσσαλονίκης πρόγραμμα δημιουργίας της συνθετικής φυλής «Κάρλα» μέσω της διασταύρωσης του Καραγκούνικου προβάτου και του γαλλικού προβάτου Lacaune, προκειμένου να δοθεί ώθηση στην θεσσαλική προβατοτροφία, της οποία το ζωικό κεφάλαιο υπέστη βαριές απώλειες λόγω των θεομηνιών (Daniel, Elias) και των πρόσφατων επιζωοτιών (πανώλης, ευλογιάς).
Τόσο ο ίδιος όσο και οι συνεργάτες του εξήραν την ανωτερότητα των αυτοχθόνων ελληνικών φυλών λόγω της προσαρμοστικότητάς τους στις κλιματολογικές συνθήκες της χώρας μας, της ανθεκτικότητάς τους σε νοσήματα και των μοναδικών οργανοληπτικών χαρακτηριστικών και της υψηλής ποιότητας του παραγόμενου κρέατος και γάλακτος. Εντούτοις, υποστηρίχθηκε ότι μέχρι σήμερα οι εγχώριες ελληνικές φυλές έχουν ταυτοποιηθεί αποκλειστικά βάσει των φαινοτυπικών (μορφολογικών) χαρακτηριστικών τους, ότι δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική προσπάθεια γενετικής βελτίωσής τους και ότι δεν υπάρχουν αξιόπιστα δεδομένα σχετικά με την παραγωγικότητά τους, με αποτέλεσμα να εκτοπιστούν σταδιακά οι εγχώριες φυλές από ζώα βελτιωμένων ξενικών φυλών από τη Γαλλία (Lacaune) και την Ισπανία (Assaf).
Εν συνεχεία, αναφέρθηκε ότι στο πλαίσιο του προγράμματος δημιουργίας της φυλής «Κάρλα» θα διερευνηθούν οι δυνατότητες αξιοποίησης του γενετικού υλικού των εγχώριων φυλών σε συνδυασμό με το αντίστοιχο της ξενικής φυλής Lacaune που αποτελεί την πλέον διαδεδομένη ξενική φυλή στις ελληνικές εκτροφές. Επισημάνθηκε ότι μέσω της απογραφής και αξιολόγησης των φαινοτυπικών, γενεαλογικών και γονιδιωματικών (γενετικών) δεδομένων των εκτρεφόμενων ζώων (εγχώριων και ξενικών) καθώς και των διαχειριστικών δεδομένων των εκτροφών τους θα γίνει η επιλογή των κατάλληλων γεννητόρων για τις σχεδιαζόμενες διασταυρώσεις.
Η άποψη μας
Η ΜΚΟ «Αμάλθεια» αποτελεί δίκτυο στο οποίο συμμετέχουν τόσο επιστήμονες όσο και κτηνοτρόφοι-αγρότες, και έχει ως απώτερο στόχο τη διάσωση, διατήρηση και ανάδειξη των ελληνικών φυλών αγροτικών και οικόσιτων ζώων. Η «Αμάλθεια» σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο του Μονάχου εκπονεί για πρώτη φορά πρόγραμμα γενετικής ταυτοποίησης των ελληνικών αυτοχθόνων φυλών προβάτων, τα αποτελέσματα του οποίου πρόκειται να ανακοινωθούν σύντομα. Η γενετική ταυτοποίηση των ελληνικών φυλών προβάτων θα κατοχυρώσει την πολυετή προσπάθεια των κατά τόπους Αγροτικών Συνεταιρισμών να διατηρήσουν τις ελληνικές φυλές μέσω ελέγχου των αποδόσεων τους και τήρησης των γενεαλογικών τους στοιχείων σε συνεργασία με τα αρμόδια Κέντρα Ζωικών Γενετικών Πόρων.
Η πάγια θέση της «Αμάλθειας» είναι ότι οι ελληνικές φυλές μπορούν να παράγουν ανταγωνιστικά προϊόντα υψηλής ποιότητας και διατροφικής αξίας σε ικανοποιητικές ποσότητες, υπό την προϋπόθεση ότι θα συνεχίσουν να εφαρμόζονται προγράμματα επιλογής των κατάλληλων γεννητόρων, ώστε από τη σύζευξή τους να προκύπτουν απόγονοι με υψηλές αποδόσεις. Άλλωστε αντίστοιχα προγράμματα έχουν εφαρμοστεί σε βάθος εικοσαετίας από όλες τις προηγμένες στο πεδίο της ζωοτεχνίας ευρωπαϊκές χώρες. Μέσω τέτοιων προγραμμάτων βελτιώθηκαν και σταθεροποιήθηκαν οι αποδόσεις των ξενικών φυλών προβάτων που έχουν εισαχθεί στη χώρα μας. Επομένως η λύση στο πρόβλημα της ελληνικής προβατοτροφίας δεν είναι η απορρόφηση των ελληνικών φυλών από τις ξενικές, αλλά η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών φυλών. Τα εκπονούμενα προγράμματα των Αγροτικών Συνεταιρισμών, για τον έλεγχο των αποδόσεων των προβάτων των ελληνικών φυλών και την επιλογή των γεννητόρων με τα καλύτερα κληροδοτούμενα χαρακτηριστικά, κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση.
Όπως προκύπτει από το περιεχόμενο των ανακοινώσεων του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας και των συνεργατών του, στο πρόγραμμα δημιουργίας της φυλής «Κάρλα» πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ως γεννήτορες κριοί Καραγκούνικης φυλής που θα διασταυρωθούν με προβατίνες της φυλής Lacaune. Επίσης ανακοινώθηκε ότι το εν λόγω πρόγραμμα θα εκπονηθεί σε σύγχρονες εγκαταστάσεις υπό συνθήκες εντατικού σταυλισμού.
Καταρχάς φρονούμε ότι για τις παραπάνω προθέσεις θα ήταν δέον ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας και οι συνεργάτες του να έρθουν πρώτα σε συνεννόηση με το Κέντρο Ζωικών Γενετικών Πόρων Καρδίτσας, που είναι η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων για τους Ζωικούς Γενετικούς Πόρους της Θεσσαλίας, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και το καραγκούνικο πρόβατο.
Βεβαίως από τις ανωτέρω ανακοινώσεις δεν προκύπτει ότι, μέσω του προγράμματος αυτού, διακυβεύεται το μέλλον του καραγκούνικου προβάτου, καθόσον οι καθαρόαιμες καραγκούνικες προβατίνες θα εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τη διαιώνιση της ελληνικής αυτής φυλής προβάτου.
Ωστόσο θεωρούμε ότι η λύση στα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής προβατοτροφίας δεν είναι η δημιουργία μίας υβριδικής (συνθετικής) φυλής μέσω διασταυρώσεων ελληνικών και ξενικών φυλών για τρεις ουσιαστικούς λόγους:
Καταρχάς ένα σημαντικό πρόβλημα είναι το υψηλό κόστος των ζωοτροφών, δεδομένου ότι η νομαδική προβατοτροφία έχει κατά ουσίαν εγκαταλειφθεί για κοινωνικούς λόγους. Το ζήτημα δεν πρόκειται να επιλυθεί με τη δημιουργία μιας φυλής που θα έχει πιθανότατα μεγαλύτερες διατροφικές απαιτήσεις. Αντιθέτως πρέπει να διερευνηθούν τρόποι παραγωγής ζωοτροφών με χαμηλό κόστος π.χ. στο πλαίσιο της αναγεννητικής γεωργίας, της ορθολογικής διαχείρισης των βοσκοτόπων, της περαιτέρω ανάπτυξης των καλλιεργειών κτηνοτροφικών φυτών κ.α. Οι ελληνικές φυλές προβάτων είναι κατά τεκμήριο λιτοδίαιτες και αξιοποιούν στο μέγιστο τη διαθέσιμη νομή των βοσκοτόπων. Επομένως η διατήρηση και ο πολλαπλασιασμός τους αποτελεί μέρος της λύσης του προβλήματος.
Το δεύτερο σημαντικό ζήτημα είναι ότι η μία συνθετική φυλή υψηλών αποδόσεων θα μπορέσει να ευδοκιμήσει μόνο υπό συγκεκριμένες συνθήκες, δηλαδή σε σταυλικές εγκαταστάσεις εντατικών εκτροφών, όπου το μικροκλίμα τους θα διατηρείται σταθερό (από άποψη θερμοκρασίας, υγρασίας, αερισμού) καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Επομένως η εκτροφή της θα περιοριστεί αναπόφευκτα σε μεγάλες κτηνοτροφικές μονάδες, όπου τα ζώα θα διαβιούν σε ελεγχόμενες συνθήκες συνεχούς ενσταυλισμού τους. Οι μικρές εκτατικές κτηνοτροφικές μονάδες και τα παραδοσιακά ποιμνιοστάσια δεν θα μπορέσουν να συντηρήσουν τέτοιου είδους ζώα, καθώς δεν θα διαθέτουν την τεχνολογία, τα κεφάλαια και τις εγκαταστάσεις για να διασφαλίσουν το απαιτούμενο μικροκλίμα. Αντιθέτως θα συνεχίσουν να στηρίζονται στα πρόβατα των αυτοχθόνων φυλών που είναι ανθεκτικά στις αντίξοες κλιματολογικές συνθήκες.
Το τρίτο ζήτημα, το οποίο αναλύθηκε διεξοδικά και στο δελτίο τύπου, είναι ότι τα προϊόντα των ελληνικών φυλών προβάτων π.χ. αρνάκια γάλακτος, τυρί φέτα κ.α. έχουν ιδιαίτερα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά που καθορίζουν τη μοναδικότητά τους και τα κατατάσσουν στην κατηγορία των προϊόντων Π.Ο.Π. Η αύξηση της γαλακτοπαραγωγής ή του βάρους των σφαγίων από μόνη της δεν θα αυξήσει την εμπορευσιμότητα των προϊόντων της ελληνικής προβατοτροφίας. Αντιθέτως η έμφαση στην ποιότητα θα διασφαλίσει την παρουσία τους στη διεθνή και στην εγχώρια αγορά. Οι ελληνικές φυλές προβάτων παράγουν τέτοια ποιοτικά προϊόντα υψηλής προτιθέμενης αξίας, οπότε η υποκατάστασή τους από άλλες συνθετικές ή ξενικές φυλές, θεωρούμε ότι δεν θα βοηθήσει μακροπρόθεσμα την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής προβατοτροφίας.
Συνοψίζοντας…
Εν κατακλείδι, φρονούμε ότι το μέλλον της ελληνικής κτηνοτροφίας νομοτελειακά στηρίζεται στις ελληνικές αυτόχθονες φυλές, οι οποίες μπορούν να παράγουν ανταγωνιστικά προϊόντα υψηλής θρεπτικής αξίας με χαμηλότερο κόστος για τον παραγωγό. Ωστόσο απαιτείται συστηματική και συλλογική προσπάθεια των φορέων των κτηνοτρόφων σε συνεργασία με τα αρμόδια Κέντρα Ζωικών Γενετικών Πόρων και τη συνδρομή των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων για την επιλογή των αυτοχθόνων ελληνικών ζώων που έχουν τις καλύτερες αποδόσεις και μπορούν ως γεννήτορες να κληροδοτήσουν τις ιδιότητες αυτές στους απογόνους τους.
