Ο νομοθέτης δεν μπορεί να επιβάλει καταστροφικούς περιορισμούς στην οικονομία ενός τομέα ζωτικής σημασίας για τις μεσογειακές χώρες της Ευρώπης και να στερήσει από τον καταναλωτή ένα τρόφιμο πολύτιμο για την υγεία, χωρίς να είναι βέβαιος ότι υπάρχουν πράγματι ουσίες τοξικολογικής συνέργειας στα ελεγχόμενα προϊόντα.
Το olivenews.gr εξασφάλισε και παρουσιάζει το νέο σχέδιο κανονισμού της Κομισιόν για τους αρωματικούς υδρογονάνθρακες ορυκτελαίων (MOAH), το οποίο προορίζεται για συζήτηση και λήψη απόφασης από τα κράτη μέλη, όπως και στις οντότητες στις οποίες απευθύνεται.
Τρία είναι τα κύρια σημεία που ενδιαφέρουν όλους:
- Α) Τα όρια που προτείνει η Κομισιόν για το ελαιόλαδο και το πυρηνέλαιο και τα χρονοδιαγράμματα εφαρμογής τους.
- Β) Η μέθοδος μέτρησης των ΜΟΑΗ, και
- Γ) Οι αναμενόμενες επιπτώσεις για τους τομείς του ελαιολάδου και του πυρηνελαίου.
Α) Τα όρια που προτείνει η Κομισιόν για το ελαιόλαδο και το πυρηνέλαιο και τα χρονοδιαγράμματα εφαρμογής τους (σε mg/κιλό)
- Ελαιόλαδο από 1/1/2027 4,0
- Ελαιόλαδο από 1/1/2028 2,0
- Πυρηνέλαιο από 1/1/2028 10,0
- Πυρηνέλαιο από 1/1/2029 5,0
- Πυρηνέλαιο από 1/1/2030 2,0
Β) Η μέθοδος μέτρησης των ΜΟΑΗ
Εξ΄ίσου κρίσιμο με τα ποσοτικά όρια είναι το ζήτημα της χημικής μεθόδου μέτρησής τους. Απευθυνθήκαμε στον κύριο Κωνσταντίνο Α. Δημόπουλο, Ομότιμο Καθηγητή Βιοχημείας & Χημείας Τροφίμων, ΕΚΠΑ, Μέλος της 4 Ε, ο οποίος συνέταξε ένα εκλαϊκευμένο κείμενο με τις επιστημονικές απόψεις του:
ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ ΤΩΝ ΟΡΥΚΤΕΛΑΙΩΝ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ (ΜΟΑΗ)
Διαβάζοντας αυτό το προσχέδιο έχω να κάνω τα επόμενα σχόλια.
‘Όπως αναφέρεται σε αυτό, οι υδρογονάνθρακες ορυκτελαίων (MOH) είναι μίγμα μεταβαλλόμενης σύστασης από χημικές ενώσεις που περιέχουν 10 έως περίπου 50 άτομα άνθρακα (που περιέχουν και αρωματικούς δακτυλίους) και προέρχονται κυρίως από αργό πετρέλαιο, αλλά παράγονται επίσης συνθετικά από άνθρακα, φυσικό αέριο και βιομάζα. Όλα αυτά κάνουν δύσκολο τον τρόπο ποιοτικού και ποσοτικού προσδιορισμού τους. Οι MOH χωρίζονται σε δύο κύριους τύπους:
- – κορεσμένους υδρογονάνθρακες ορυκτελαίων (MOSH) και
- – αρωματικούς υδρογονάνθρακες ορυκτελαίων (MOAH).
Οι MOSH μπορεί να συσσωρεύεται σε διάφορα όργανα, αλλά η τρέχουσα διαιτητική έκθεση σε MOSH δεν εγείρει ανησυχία για την ανθρώπινη υγεία για όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Όσον αφορά τους MOAH, γίνεται αποδεκτό ότι MOAH με 3 ή περισσότερους αρωματικούς δακτυλίους μπορεί να σχετίζεται με γονιδιοτοξικότητα και καρκινογένεση. Λόγω έλλειψης τοξικολογικών πληροφοριών σχετικά με τις επιδράσεις της MOAH με 1 και 2 δακτυλίους, αλλά της παρουσίας MOAH με 3 ή περισσότερους δακτυλίους στη διατροφή, η έκθεση σε MOAH αποτελεί πιθανή ανησυχία για την ανθρώπινη υγεία.
Η επίσημη προτεινόμενη μέθοδος προσδιορισμού των ΜΟΑΗ περιλαμβάνει απομόνωση, μετά από εκχύλυση των ΜΟΑΗ και στη συνέχεια με χρωματογραφική μέθοδο διαχωρισμού των ΜΟΑΗ, όπου το σύνολο αυτών των ενώσεων εκλούονται σε μία συγκεκριμένη περιοχή.
Η χρησιμοποιούμενη αναλυτική μεθοδολογία ενέχει κινδύνους σφάλματος σε πολλά στάδια
Για τον λόγο αυτόν επισημαίνεται ότι προκειμένου να διασφαλιστεί η αξιοπιστία και η συνέπεια των επίσημων ελέγχων των υδρογονανθράκων ορυκτελαίων σε ορισμένα τρόφιμα, θα πρέπει να καθοριστούν λεπτομερείς απαιτήσεις για τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για τις εργαστηριακές αναλύσεις. Διότι η χρησιμοποιούμενη αναλυτική μεθοδολογία ενέχει κινδύνους σφάλματος σε πολλά στάδια.
Ο ποσοτικός προσδιορισμός γίνεται με σύγκριση της έντασης του σήματος του ανιχνευτή (που μετριέται σαν εμβαδόν της καμπύλης που δίνει το σήμα) μετά τον χρωματογραφικό διαχωρισμό της περιοχής που εκλούονται τα ΜΟΑΗ, αφενός μεν γνωστής ποσότητας οργανικής ένωσης που προστίθεται σαν εσωτερικό πρότυπο, αφετέρου δε με την ένταση του σήματος από το εξεταζόμενο δείγμα. Δηλαδή, δεν είναι εξειδικευμένος προσδιορισμός της ποσότητας των ΜΟΑΗ, αλλά μετράει μάζα που υπάρχει στην περιοχή έκλουσης των ΜΟΑΗ. Επειδή τον προσδιορισμό αυτόν τον παρεμποδίζουν διάφορες άλλες τυχόν υπάρχουσες ενώσεις, συνιστά να γίνονται διάφορες -όχι απλές- διεργασίες για να αποφευχθεί η τυχόν παρεμπόδιση από τις άλλες ενώσεις.
Για τον λόγο αυτόν επισημαίνεται στην μέθοδο ότι προκειμένου να διασφαλιστεί η
αξιοπιστία και η συνέπεια των επίσημων ελέγχων των υδρογονανθράκων ορυκτελαίων στα τρόφιμα, θα πρέπει να καθοριστούν λεπτομερείς απαιτήσεις για την αναλυτική μέθοδο. Δηλαδή, η χρησιμοποιούμενη αναλυτική μεθοδολογία ενέχει κινδύνους σφάλματος σε πολλά στάδια.
Το άγνωστο δομής αυτό κλάσμα που χαρακτηρίζεται και μετριέται σαν ΜΟΑΗ, περιέχει διάφορες ενώσεις που περιλαμβάνουν και ενώσεις με διαφορετικούς αριθμούς δακτυλίων. Με όλους αυτούς βαθμούς αβεβαιότητας που προκύπτουν από την χρησιμοποιούμενη αναλυτική μεθοδολογία, η ΕΕ επιχειρεί να ορίσει όρια στην περιεκτικότητα των ΜΟΑΗ, για την ασφάλεια των τροφίμων.
Από την υπάρχουσα βιβλιογραφία έχει αποδειχθεί ότι:
- – Στην περιοχή έκλουσης των ΜΟΑΗ στην χρωματογραφία, περιλαμβάνονται και
άλλες ενώσεις που δεν είναι υδογονάνθαρκες. - -Στην περιοχή αυτή συμπροσδιορίζονται και ενώσεις με λιγότερο από 3 δακτυλίους
που δεν είναι τοξικές. - -Στην περιοχή αυτή συμπροσδιορίζονται και ενώσεις με λιγότερο ή και περισσότερο
από 3 δακτυλίους που όμως δεν είναι τοξικές. - –Η τοξικότητα εξαρτάται όχι μόνο από τον αριθμό των δακτυλίων, αλλά και από την
χημική δομή αυτών. Και συγκεκριμένα από την θέση, τον αριθμό και το είδος των
υποκαταστατών των δακτυλίων. - – Στην περιοχή αυτή συμπροσδιορίζονται και ενώσεις με λιγότερο ή και περισσότερο
από 3 δακτυλίους που όμως μπορεί να προέρχονται ενδογενώς από την φύση (π.χ.
το κουκούτσι της ελιάς) και δεν είναι τοξικές.
Απαιτείται η χρήση αναλυτικών μεθόδων που να προσδιορίζουν την ύπαρξη ενώσεων με
συγκεκριμένο αριθμό και δομή δακτυλίων που αποδεδειγμένα είναι τοξικοί για τον
άνθρωπο.
Επομένως, όταν ορίζει με την μεθοδολογία που προτείνει η ΕΕ ένα όριο χ mg/kg, αυτό δεν σημαίνει και πολλά. Αντιθέτως, απαιτείται η χρήση αναλυτικών μεθόδων οι οποίες υπάρχουν στην επιστημονική βιβλιογραφία που να προσδιορίζουν την ύπαρξη ενώσεων με συγκεκριμένο αριθμό και δομή δακτυλίων που αποδεδειγμένα είναι τοξικοί για τον άνθρωπο.
Δηλαδή, το όριο να αναφέρεται στο ποσό των συγκεκριμένων τοξικών δακτυλίων και όχι στη μάζα άγνωστης χημικής δομής ενώσεων που περιλαμβάνουν και τοξικούς ΜΟΑΗ.
Ή ακόμα μπορεί να αναφέρεται στον προσδιορισμό κάποιων συγκεκριμένων τοξικών
ΜΟΑΗ με ασφαλείς αναλυτικές μεθόδους και βάσει αυτών να ορίζονται τα όρια. Για
παράδειγμα, σύμφωνα με τον Κανονισμό REACH (EC No. 1907/2006, Annex XVII, Entry 50), απαγορεύεται η χρήση extender oils σε ελαστικά εάν περιέχουν & 1 mg/kg
βενζο[a]πυρένιο (BaP).
Συνεπώς, ο νομοθέτης δεν μπορεί να επιβάλει καταστροφικούς περιορισμούς στην
οικονομία ενός τομέα ζωτικής σημασίας για τις μεσογειακές χώρες της Ευρώπης και
να στερήσει από τον καταναλωτή ένα τρόφιμο πολύτιμο για την υγεία, χωρίς να είναι βέβαιος ότι υπάρχουν πράγματι ουσίες τοξικολογικής συνέργειας στα ελεγχόμενα προϊόντα, κάτι που τελικά αντίκειται στην αρχή της αναλογικότητας.
Οι προβληματισμοί για αυτή και άλλες μεθοδολογίες προσδιορισμού των ΜΟΑΗ έχει
παρουσιαστεί από την 4Ε τόσο σε συσκέψεις αρμοδίων φορέων (π.χ. διαδικτυακή
σύσκεψη της 26/2/2024 με ΣΕΒΙΤΕΛ, ΕΔΟΕ, ΣΥΤΕΚ και αρμόδιους κρατικούς
φορείς), όσο και με αρθρογραφία (π.χ. “Υδρογονάνθρακες ορυκτών ελαίων (ΜΟΗ)
στα τρόφιμα. Μια ιστορία 24 ετών”. Τεύχος 106 του περιοδικού Ελιά & Ελαιόλαδο).
Στις 27/2/2024 εστάλη επιστολή της 4Ε προς την Κομισιόν και προς το Υπουργείο ΑΑΤ. Το επιστημονικό – χημικό σκέλος των θέσεων της 4Ε διατυπώθηκε από τον υπογράφοντα, Κ.Α. Δημόπουλο και συμπληρώθηκε με την συμβιβαστική πρόταση διαπραγμάτευσης, που διατύπωσε ο τότε αντιπρόεδρος της 4Ε Βασίλειος Ζαμπούνης. Σύμφωνα με αυτήν προτείνονταν να υπάρξουν για ένα διάστημα όρια για το ελαιόλαδο και το πυρηνέλαιο, που να μην βλάπτουν σε αυτή την φάση τον κλάδο. Στην συνέχεια να αποφασιστεί η κατάλληλη μεθοδολογία προσδιορισμού των ΜΟΑΗ, αλλά και να διαπιστωθεί αν με τις ορθές καλλιεργητικές πρακτικές και παραλαβής ελαιολάδου και πυρηνελαίου οι τιμές εμπίπτουν στα όρια που θα έχουν θεσπιστεί.
Κ.Α.Δημόπουλος
Ομότιμος Καθηγητής Βιοχημείας & Χημείας Τροφίμων, ΕΚΠΑ
Μέλος της 4 Ε.
Γ) Οι αναμενόμενες επιπτώσεις για τους τομείς του ελαιολάδου και του πυρηνελαίου.
Όπως είχαμε επανειλημμένα αναλύσει και επισημάνει, η επιβολή από την Κομισιόν των ποσοτικών ορίων των ΜΟΑΗ, όχι μόνο βασίζεται σε ένα σαθρό επιστημονικό έδαφος, όπως άριστα επισημαίνει παραπάνω ο καθηγητής κ. Κ.Α. Δημόπουλος -καθώς επίσης και Ισπανοί επιστήμονες-, αλλά θα έχει και καταστροφικές επιπτώσεις στον τομέα του ελαιολάδου των Μεσογειακών χωρών. Ειδικά για τη χώρα μας:
– οι πρώτοι που θα κληθούν να υποστούν τις επιπτώσεις είναι οι πυρηνελαιουργοί. Μόνο που εδώ υπάρχουν δύο μονοπάτια διαφυγής, “να πέσουν στα μαλακά”. Ο μικρός αριθμός των Ελλήνων πυρηνελαιουργών μπορεί να εισπράξει γενναίες αποζημιώσεις “εκσυγχρονισμού” των εργοστασίων τους, τα οποία θα πάψουν να παράγουν το πυρηνέλαιο που σήμερα γνωρίζουμε. Ήδη έχει δημοσίως ακουστεί το σχετικό αίτημα χρηματοδότησης.
Εξ΄άλλου, έτσι κι αλλιώς ο μεγάλος όγκος του ελληνικού πυρήνα φεύγει μπρούτο ανεπεξέργαστος για Ιταλία και Ισπανία με διπλή απώλεια προστιθέμενης αξίας: την επεξεργασία – ραφινάρισμα, και την τυποποίηση, διάθεση στη λιανική κατανάλωση σε μίγμα με λίγο βρώσιμο παρθένο ελαιόλαδο.
Ο κλάδος των ελαιοτριβείων – ελαιουργείων θα υποστεί τις βαρύτερες και πιο μακροπρόθεσμες επιπτώσεις
- – αυτοί που θα υποστούν τις βαρύτερες και πιο μακροπρόθεσμες επιπτώσεις είναι ο κλάδος των ελαιοτριβείων – ελαιουργείων, οι οποίοι όχι μόνο θα χάσουν το σημαντικό έσοδο του πυρήνα αλλά θα επανέλθουν στο καθεστώς διώξεων λόγω ρύπανσης του περιβάλλοντος κ.λπ. Το πυρηνελαιουργείο αποτελεί, υπό τις σημερινές συνθήκες, τον οικολογικό σταθμό, που ολοκληρώνει κερδοφόρα για όλους, την κυκλική οικονομία του ελαιολάδου.
- – οι παραπάνω επιπτώσεις θα επιβαρύνουν αναπόφευκτα και τους ελαιοπαραγωγούς. Όσο για το ζήτημα των κακών καλλιεργητικών πρακτικών, οι οποίες μάλιστα εμφανίζουν μια έξαρση κατά τόπους, μάλλον αποτελούν το μικρότερο πρόβλημα. Όταν οι παραγωγοί δουν το προϊόν τους να απορρίπτεται σε βιοντίζελ λόγω ΜΟΑΗ τότε εν μιά νυκτί θα υιοθετήσουν τις ορθές μεθόδους συγκομιδής.
Αν είναι σωστές οι πληροφορίες ότι αυτή η ιστορία των ΜΟΑΗ έχει ξεκινήσει και ωθείται από τις υπερευαισθησίες κάποιων Ταλιμπάν της οικολογίας και υγιεινής διατροφής, που καταπίνουν ευχαρίστως τα λουκάνικά τους αλλά ενοχλούνται από το, δήθεν καρκινογόνο, εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, τότε, έστω και την τελευταία στιγμή απαιτείται ο μέγιστος βαθμός ενεργητικής παρέμβασης και συνεργασίας των ελαιοπαραγωγικών χωρών, όπως και σε εθνικό επίπεδο, κάτι για το οποίο η Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαδιστών Ελαιοκομίας – 4Ε κατέβαλλε κάθε δυνατή προσπάθεια.
Βασίλης Ζαμπούνης, Γεωργοοικονομολόγος, Εκδότης, πρόεδρος της 4Ε.
ΠΗΓΗ: olivenews.gr
